Пішу гэты пост пад хэштэгам "Я_чытаю". Так, я прачытала гэтую кнігу, але, калі Вы НЕ прачытаеце яе, нешмат згубіце.
Упершыню няма асаблівага жадання раіць прачытанную кнігу чытачам. Хаця, гэта наадварот можа
выклікаць цікавасць да яе. Няхай так. Мне яе даў адзін чытач, які чытае толькі
па-беларуску. Я гэта паважаю, нешмат такіх чытачоў, на жаль. Люблю чытаць і гаварыць на роднай мове. Доўга не магла за
яе ўзяцца, бо пад рукамі заўсёды было, што пачытаць. Але вось, напрыканцы года,
вырашывала не пакідаць нескончаную справу на наступны год, ды і кнігу трэба аддаць гаспадару
(хадзяіну).
Андрусь Горват.
Радзіва Прудок. Дзённік.-Мн; Медысонт.-2019.-246 с., іл.
Скажу шчыра, ні прозвішча аўтара, ні назва кнігі мне ні аб чым не гаварылі. Па сутнасці,
сюжэта ў ёй няма. Дванадцаць раздзелаў, кароткія главы, запісы. Пачатак
дзённіка лістапад 2013 года, канец – лістапад 2016. Андрусь Горват -хлопец 32 гадоў ад роду, журналіст, які 15 гадоў
пражыў у Мінску, працаваў нейкі час дворнікам у Купалаўскім тэатры, у манастыры, здымаў кіно
ў Піцеры, бываў ў Вільні, Беластоку. Быў жанаты, ёсць дачка. Піша пра сябе, пра
тое што адбываецца асабіста з ім. Вось ён прыязжае ў вёску, аднаўляе дзедаву хату, у
якой даволі працяглы час ніхто не жыў, вокны былі закалочаныя. столь абвалілась. Грубу, дах, гаспадарчыя пабудовы- дрывотню,
куратнік, прыбіральню, студню, электрычнасць – усё даводзіцца робіць зноўку. Андрусь (чаму не Андрэй, хто б растлумачыў?) заводзіць курэй, казу, садзіць агарод –
кабачкі, гарбузы, гарох, фасолю, сланечнік, бульбу - становіцца “хадзяінам”. Суцэльнага
сюжэта ў кнізе няма – то нейкі дыялог, то телефонная размова, то нейкая падзея,
то радзівапастаноўка (радыёпастаноўка) радзіва “Прудок” (радзіва - нарошна піша, як гавораць у вёсцы), выпуск навін, дзённікавыя запісы…
Кранаюць яго адносіны да ката Ромкі, казы Цёці, нават мухам і мышам ён дае
мянушкі.
Хлопец спрабуе скласці радавод, даведацца пра сваіх продкаў, распытвае
вяскоўцаў, наведвае архівы.
Мяне крыху раздражнялі мацюкі, нелітаратурная мова, але спадабаліся
трапныя народныя выразы, дыялекты, прыказкі і прымаўкі, вясковыя народныя звычаі. Аўтар не
прэтэндуе на высокі стыль, ён піша, што адчувае, што бачыць. Піша з гумарам, філасофскі, месцамі спецыяльна перабольшвае, каб прыцягнуць увагу. Месцамі, здаецца, здзекуецца з тых вяскоўцаў да іхніх клапот. Не ўзялі працаваць настаўнікам у вясковую школу, ён піша - "Мяне не бяруць у касманаўты". Канешне, шмат чаго паміж строк...вельмі шмат.
Вось, напрыклад, такі псіхалагічны тэкст.
*Мыць сем шкарпетак – гэта такі тэст на песімізм-аптымізм. Песіміст
знервуецца, што адной шкарпеткі не хапае. Аптыміст узрадуецца, што адна
шкарпетка дадатковая.
Падзеі адбываюцца ў вёсцы Прудок Калінкавічскага
раёна Гомельскай вобласці (раней казалі Каленкавічы, Каленкавічскага).
Непадалёк знакамітыя Юравічы –
стаянка першабытнага чалавека, сталіца палешуцкага юмара – Аўцюкі.
Мае бабуля і маці родам адтуль, праўда з іншай вёскі. Бабуля і зараз там жыве, ёй 99 гадоў і яна ўжэ
мала размаўляе. Раней заўсёды гаворыла Каленкавічы. Слова “анігадкі”
я таксама чула з маленства. Сама яго ўжываю. Што б ні здарылася, бабуля заўсёды
гаворыла “анігадкі”,
толькі па-рознаму, з рознай інтанацыяй. Мы, ўнукі, абярнулі чугунок з баршчом у печы. Бабушка з дакорам,
сярдзіта: “Анігадкі! Не маглі пачакаць, згаладаліся”. Нас доўга не было з лаўкі, куды нас пасылалі
за кулідай хлеба – “Анігадкі”, значыць, наконец-та, нарэшце прыйшлі. Куры заскочылі ў гародчык, але перагрэбці грады не паспелі – анігадкі – Слава богу!... Гэтаму слову Андрусь Горват прысвяціў асобную главу. Яно,
сапраўды, універсальнае!
І “навек”
знаёмае мне слова. Бабушка і многія маладзіцы так гаварылі: “Я навек так
раблю, кажу, хаджу, шыю, вышываю…”. НЕ
заўсёды, НЕ ўсегда, заўжды, а навек.
Мне спадабалася, як аўтар падмеціў, пра Тоя і Тую. Часта ў размове мы
выкарыстовываем словазлученні “Як той казаў, як тая кажа”. А хто ТОЙ? А хто такая ТАЯ? Мабыць, жонка ТОЯ?.
Цікава.
А про дзеяслоў “гараваць”, так ўсё і ёсць. Беларусы пры сустрэчы
пытаюцца: “Як маешся?”, у
сэнсе “Як справы?”. І адказ: “Гарую памаленьку. І ты трымайся”.
Наогул, прачытала! Нешта спадабалася, штосьці не вельмі (напрыклад, як
закранута тэма Вялікай Айчыннай вайны), тыя ж матныя словы, не прыемлю. Няхай,
заяўлены гэты твор, як дзённік, а не фальклорная даследаванне, але.. яго чытаюць розныя
людзі. Яго надрукавала газета “Наша
ніва”, спадзяюся тыя брыдкія словы не трапілі на яе старонкі, а толькі ў інтэрнэт-версію.
Дарэчы, кніга аздоблена сапраўднымі фатаздымкамі з сямейнага архіва - бацькоў, ката, казы, гарбузов, хаты...
Чытаць гэтую кнігу, ці не, вырашайце самі. Я выказала свае ўражанне-меркаванне.
"Ідзіце, і не дурыце мне галавы!", - гавораць героі кнігі.
"У Польшчы ёсць усё, акрамя дзедавай хаты".
А наогул, я люблю чытаць “па слядах реальных падзей”. Цікава было, колькі часу вытрымае ў вёсцы галоўны герой. Даведацца бы, ці жыве ён там зараз? Наўрад ці...
А як бы было добра, каб усе пакінутыя вясковыя хаты адразіліся.
Усе мы родам з хат.
Шкада, што вёскі абруселі. Мясцовае насельніцтва паціху сыходзіць у лепшы свет, а навалач (прыезжыя) не пераймаюць тых слоў, што былі ў мове карэннага насельніцтва.
29.12.2020. чытала і вам распавяла бібліятэкар Дуброўскай сельскай
бібліятэкі Л.Ф. Бусел.
Комментариев нет:
Отправить комментарий